دووهەمین دانیشتنی بەشی “زانستە مرۆییەکان”ی ناوەندی جامی

◉ناوەندی فەرهەنگی – هونەریی جامی◉

دووهەمین دانیشتنی بەشی “زانستە مرۆییەکان”ی ناوەندی جامی

تەوەر: کۆمەڵناسی (تیۆرییە کلاسیکییەکان)
وتاربێژ: د. حەسەن ڕەشیدی
کۆڕگێڕ: د. مەنیژە میرموکری

☜وتاربێژ لە سەرەتادا ڕوونی کردەوە کە کۆمەڵناسی چییە و باسی ئەوەی کرد کە کۆمەڵناسی (Sociology) زانستی لێکۆڵینەوە لە کۆمەڵگایە. ڕەفتاری کۆمەڵایەتی، شێوازەکانی تەعامولی کۆمەڵایەتی و لایەنە کەلتوورییەکانی پەیوەست بە ژیانە کە لە لایەن کۆمەڵناسان و قوتاب‌خانەکانی کۆمەڵناسی بۆچوونی جیاوازی بۆ کراوە:
مارکس (Marx Karl) و پارسۆنز (Parsons Talcott) کۆمەڵناسی بە واتای “پێکهاتەی کۆمەڵایەتێکان” (structure social ) دەزانن، دورکهایم (Durkheim Emile) لێکدانەوەی “دەرکەوتە بەکۆمەڵەکان” collective) و وێبەر (Weber Max)، لێکۆڵینەوە لە کرداری کۆمەڵایەتی (action social) و زیمەێل (Zimmel George) :لێکۆڵینەوەیە لە تۆڕی پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان، بە کاری کۆمەڵناسی دەزانێ.
ئەو زانستە تایبەتمەندییەکانی لە‌مەڕ هەڵویستەوە هەیە:
– لەسەر بنەمای فەکتەکان دامەزراوە نەک بۆچوونی تاکی
– بە دوای دۆزینەوەی نەخشەکان‌دایە (Pattern)
– ڕوانگەیێکی ڕەخنەیی دەگرێتە پێش
– هۆکارەکان ناگەڕێنێتەوە بۆ سروشتی تاکەکان
– فرەڕەهەندە و تەقلیلگەرایی ناکا (Reduction & Multifactorial)
– زانستی و میتۆدێکە و بە بەڵگە، بە پشتیوانی تیۆرییە وە حوکم دەدا و …
لە درێژە‌دا باسێکی لەسەر مێژووی بەدیهاتنی کۆمەڵناسی کرد و قوتاب‌خانەکانی کۆمەڵناسی Schools of sociology ، مێژووی فەلسەفەی کۆمەڵایەتی، لە فەیلەسووفەکانی یۆنانەوە، فەیلەسووفە ئیسلامێکان، ڕێنساس و تا هابز هێنا بەر باس و لێکدانەوە و بەو پێیە، ئیشاراتێکی بە ئەفلاتوون، ئەرەستوو، فارابی، بوعەلی، خواجە نەسیر، مۆر، هابز لاک، مۆنتسکیۆ و … کرد.

☜لە کۆتایی‌دا بە‌تایبەت لە سەر ئۆگۆست کۆنت وەک بەدیهنەرێ کۆمەڵناسی ڕۆیشت بەمجۆرە لە بارەی ئەندیشەی پۆزیتیویستی کۆنت و سێ قۆناغی پەرەسەندن لە بیرکەی وی‌دا باس کرد.

ڕێکەوت: سێ‌شەممە ۱۴۰۴/۴/۲۴

https://t.me/nawendy1