دانیشتنی حەوتوانە 66
◉ناوەندی فەرهەنگی – هونەریی جامی◉
شێست و شەشەمین دانیشتنی ناوەندی فەرهەنگی هونەریی جامی بەڕێوە چوو.
تەوەر: فەلسەفەی زانست و ململانەی ڕێژەیی‌خواز و ڕەهاخواز
وتاربێژ: دوکتور جەلال عەبدوڵڵاهی
کۆڕگێڕ: حەسەن محەممەدی
دانیشتنی ژمارە شێست و شەشی حەوتووانەی ناوەندی فەرهەنگی هونەریی جامی بە بەشداریی ئەندامانی جامی، تاقمێک لە نووسەران و هۆگرانی فەرهەنگ و پرسە کۆمەڵایەتییەکان و ژمارەیەک لە قەڵەم‌بەدەستان، ڕۆژی دووشەممۆ ٢٤ی خەرمانان ١٤٠٤ی هەتاوی لە نووسینگەی ناوەند بەڕێوە‌چوو.
☜ ناوەندی فەرهەنگی هونەریی جامی لە دڕێژەی ئێوارەدانیشتنەکانی حەوتووانەی خۆی‌دا، ئەو دانیشتنەی تەرخان کردبوو بە فەلسەفەی زانست و لە پەنا ئەویش‌دا باسێکی تەسەل لە سەر ململانەی نێوان دوو ڕەهەندی ڕێژەیی‌خواز و ڕەهاخواز. ئەم بابەتە وەک وانەوتارێکی زانستی لە لایان دوکتۆر جەلال عەبدوڵڵاهییەوە پێش‌کێش کرا.
لە سەرەتای وتارەکەدا، دوکتۆر عەبدوڵڵاهی گوتی: ڕەهاخواز پێی وایە پێوەرێکی یەکلاکەرەوە و نەگۆڕ هەیە بۆ مەعریفەت کە پەیوەندی بە کەسەکان، کاتەکان و شوێنەکان (=دۆخی کۆمەڵایەتی-مێژوویی) نییە. بەپێچەوانەوە، ڕێژەیی‌خواز باوەڕی بە بوونی پێوەرێکی یەکلاکەرەوە و نەگۆر نییه و لای وایە کە پێوەرەکان، دیار و نادیار، لە ژێر کاریگەری دۆخی کۆمەڵایەتی-میژوویی دان.
د.عەبدوڵڵاهی لە درێژەدا ئاماژەی بەوە دا: ئەگەرچی ململانەی ڕێژەیی‌خواز و ڕەهاخواز مێژوویەکی کۆن و درێژی هەیە، بەڵام پاش گرینگی دان به فەلسەفەی زانست، ئەو ململانەیە دیسان بەشێوازێکی چڕوپڕتر بووژاوەتەوە. لە دانیشتنی ئەم جارەدا، پاش هێندێک پێشەکی سەبارەت بە فەلسەفەی زانست، دوو چەمکی بنەڕەتی لە فەلسەفەی زانست باس کرا کە بۆ پاڵپشتی لە فکری ڕێژەیی‌خوازی کەڵکیان لێ وەرگیرا.
پاشان بەڕێزیان چەند بابەتێکی سەرەتایی سەبارەت بە فەلسەفەی زانست، دوو شێوازی ناسراوی زانستی باس کرد کە بریتین لە گشتاندن (وەک پێکهاتەی سەرەکی فیکری پۆزیتیویستەکان) و پووچەڵ کردنه‌وه (وەک بنەمای بیرۆکەی پۆپێر). شتێک کە لە هەر دووی ئەمانەدا دیار و بەرچاوە، کاریگەری حاشاهەڵنەگری بینین و ئەزموونە.
لەڕاستی‌دا، بینین و ئەزموون بەردەست‌ترین پێوەر لای ڕەهاخوازە. ئەو پێی وایە کە بینین و ئەزموون پەتییە و لە هەر چەشنە کاریگەرییەکی مرۆڤی، کۆمەڵایەتی و مێژوویی بەدوورە؛ هەر لەبەر ئەمە، ڕەهاخواز بە خەیاڵە کە بە پشت بەستن بە بینین و ئەزموون ـ وەک پێوەرێکی ڕەها ـ فیکری ڕێژەیی‌خوازانە ڕەت کاتەوە.
دوکتۆر عەبدوڵڵاهی لە بەشی کۆتایی وتارەکەیان‌دا گوتی: ڕێژەیی‌خواز، لە وڵام‌دا، پەتی بوون و بەری بوونی ئەزموون و بینین لە کاریگەری دۆخی کۆمەڵایەتی ـ مێژوویی ڕەت دەکاتەوە. دوو بەڵگەی سەڕەکی و بنەڕەتی ڕێژەیی‌خواز بۆ سەلماندنی پەتی نەبوونی بینین، تەوژمی هزر لە سەر بینین و کەم‌دیاری ئەزموون بۆ هەڵبژاردنی بیردۆزە.
دانیشتنەکە بە ناساندن و تاوتوێ کردنی ئەو دوو بەڵگەیە کە لە هەرە گرینگ‌ترین چەمکەکانی فەلسەفەی زانستن، کوتایی پێهات.
☜ لە پاژی دووی دانیشتنەکەدا، بەشدار بووان پرسیارەکانی خۆیان سەبارەت بە باسەکە خستە ڕوو و وڵامی پێویست لە لایان وتاربێژەوە درایەوە.
ڕێکەوت: ٢٤ /٦/ ۱۴۰۴
https://t.me/nawendy1